Crónica da xornada: vivir no País Ribeirao (10-11-2013)

imaxe de Quino Vilas: nos Chancís

O domingo, 10 de novembro, Anova fixo un alto no camiño para achegarse ao noso País Ribeirao. De diversos lugares de Galiza - e da nosa comarca - achegáronse case medio cento de persoas ás que convidamos para coñecer este mundo ribeirao, unha unidade humana e xeográfica, a que conforman as parroquias espalladas a ambas marxes do Sil, sen entenderen de fronteiras provinciais.

Con esta crónica e conclusións aproveitamos para mandarlles o noso agarimo e eterna gratitude: seredes sempre benvidas a Sober!

Tiñamos como obxectivo coñecer mellor o noso entorno, unir ás xentes de alén e aquén Sil, caldelaos e limeses - unión abofé froitífera, da que xa saíron proxectos e intercambios para o futuro -, e reivindicarmos xuntas o dereito á vida, á liberdade e á busqueda da felicidade dende este recanto do mundo. Porque somos de aquí e queremos vivir aquí.

foto: Anova Sober

No contexto dun mundo inxusto e na reivindicación xusta e necesaria doutro mundo posíbel, cun sistema socioeconómico que non remate coa propia esencia do ser humano e coa mesma biosfera, falamos de alternativas á agroindustria, con produción local e ecolóxica, ou ao turismo sen identidade e que non conta coa poboación local, e debullamos posíbeis proxectos de vida en torno aos oficios tradicionais para poder vivir digna e plenamente neste territorio.

Unimos nesta xornada teoría e praxe, metemos as "mans na masa" e no barro, para presentar as nosas reivindicacións concretas para Sober, que non se limitan a ter máis cousas, senón ao ser: porque a política é todo, non a mera xestión, senon o decidir o marco da nosa existencia: sermos mercadoría ou sermos humanidade.

foto: Quino Vilas

Como somos de esquerda, reivindicamos a ética e a liberdade, por iso a xornada de hoxe é un berro liberador en sí mesmo: EXISTIMOS. Esa actitude vital, aquí, neste País Ribeirao esmorecente, non é pouco, é o comezo da conquista das nosas vidas.

E NO PRINCIPIO FOI O PAN

Comezamos a xornada cunha demostración de elaboración de pan ao xeito tradicional feita por Carmen e Ovidio. Tan simple e tan complexo: auga e cereal moído, forno de leña. Dende os inicios da domesticación de prantas e animais e a sedentarización do ser humano, o pan é o alimento do corpo e do espíritu.

Explicáronnos o proceso de levedado e amasado e vimos e colaboramos en facer os bolos de pan e compoñer as empanadas con produtos todos da zona (o cereal, cultivado e moído aquí, o recheo da empanada...). Comprobamos tamén o delicado momento de enfornar, co risco de que o forno perda calor, e fixemos, de paso, unha vixiga ou tripón, dóce tradicional feito con pan, leite, ovos e azucre.

Neste primeiro paso reflexionamos sobre as oportunidades de venda que ten o pan tradicional e a interesante oferta turística que teríamos de facer visitas guiadas prácticas de elaboración de pan e outros produtos tradicionais. Estas actividades deberían ser promocionadas como oportunidades de emprego para xente moza.

Non sen degustar algún dóce e viño da casa, partimos á seguinte parada.

CERVEXEANDO EN SAN MARTIÑO

Coñecimos o proceso de elaboración da cervexa caseira, que vén a ser "unha infusión ao grande".

Diego amosounos e deixounos tocar os ingredientes, os distintos tipos de malte e o lúpulo.

Amosounos o seu taller e moi didacticamente foinos contando paso a paso como se elabora a cervexa na casa, proceso que leva unhas seis horas, para despois fermentar.

Comprobamos no propio padal o exquisita que resulta a cervexa da parroquia de San Martiño en Sober, probando cervexas tipo indian pale ale, irlandesa ou alemá.

Reflexionamos sobre as dificultades que atopamos para vender cervexa caseira, mais considerámolo un produto en auxe e non só unha oportunidade de traballo no rural - que xeraría á súa vez o cultivo de cereais e lúpulo aquí -, senon unha deliciosa alternativa de autoconsumo fronte ás cervexas industriais.

OS CHANCÍS COMO MOSTRA DO PAÍS RIBEIRAO

Nos Chancís tratamos de adentrarnos na alma do noso País Ribeirao, un mundo tronzado polo encoro, que domesticou un río que sempre foi unión, sulcado por pontes e barcas, xunguindo ás xentes de ambas marxes do Sil.

Coñecemos o devir da historia nestas terras e as principais características do viñedo na zona. O Sil encaixouse nunha falla, dando lugar a unha paisaxe de precipicio (máis abrupta e pendente nas zonas graníticas, máis aberta nas pizarrosas), con fortes pendentes nun clima mediterráneo en torno ao río. Foi lugar propicio para o cultivo do viñedo, de cepas curtas, pegadas á terra, con gran insolación, o que produce uvas con gran cantidade de pel, onde está o que lle dará aromas e sabor ao viño. As fortes pendentes propiciaron a proliferación dos socalcos (ou muros, muras, pataos...), un sistema de aterrazamento, espallado por Europa en torno ao ano 1000, que consiste en romper rocha, queimala xunto coa materia vexetal e, co material obtido - xabre - ir aterrazando, para poder aproveitar o sol desas fortes pendentes. De aí xorde un viño - tan ligado á historia de Galiza, produto relacionado co esplendor pleno e baixo medieval das cidades galegas - con personalidade propia, cuxa maior dificultade é o transporte das uvas pola ribeira arriba, sulcada outrora de camiños e hoxe - pese ao impulso acadado dende o inicio do proceso de creación da DO Ribeira Sacra - non totalmente aproveitada.

O País Ribeirao foi un mundo cheo de vida que se tronzou cos encoros, que asulagaron as mellores terras a prezos de saldo e non trouxeron máis que emigración e inxustiza, solucionando os apagóns de Madrid mentras en Chanteiro non se podía prender a televisión ao mesmo tempo cá lavadora.

O castro da Xabrega, a Cova da Vella, o Ciriguilloto do Demo e outros puntos nomeados da paisaxe observábannos.

Nos Chancís, lembramos o atentado á ignorancia e á desmesura que supuxo o tronzar unha fervenza para facer un embarcadoiro en lugar de aproveitar a entrada natural situada a poucos metros; capricho de gobernante de Deputación de Lugo que non podía permitirse facer o "seu" embarcadoiro diante do da Deputación de Ourense. Obra faraónica onde se enterraron millóns e que se inunda cando a choiva persiste. Que chova!

E, grazas ás bandeiras de Anova-Ourense, poidemos decorar a paisaxe e berrar que "Viva Galiza ceibe!"

XANTAR

Tanto ir e vir trouxo un tardío xantar, acompañado de licores caseiros e naturais (ou non tanto).

A NOSA OLERÍA DE RODA BAIXA

Tomás introduciunos no seu taller de Corvelle, Proendos, na idiosincrasia da nosa olería tradicional, a de Gundivós, que se caracteriza por ser feita en roda baixa, movida coa man, e coa técnica de ir construíndo a peza con "cirillotes" de barro. O barro usado é collido na zona, non industrial.

Fíxonos Tomás en directo un xarro, o noso "bigotudo", e ensinounos con outro xa seco como se afuma e se impermeabiliza con resinas.

Pensamos aquí na reivindicación xusta de que as administracións protexan as barreiras onde aínda se colle este barro, para preservar un oficio que é unha xoia da etnografía preservada.

Reflexionamos tamén na necesidade de ter un turismo de altísima calidade, e gastar os cartos das administracións en potenciar oficios coma a olería fronte aos gasto en publicidade. A mellor publicidade á facer as cousas moi ben.

ADESTRANDO OS SENTIDOS: UNHA CATA COMENTADA

Na adega Cividade, de Ramón, a compañeira Laura de Manzaneda adentrounos na apaixoante arte de catar un viño, distinguindo aromas a terra, a froita, a vexetación, a elaboración... 

Quedamos coa reflexión de que un viño da nosa ribeira ten que saber ao País Ribeirao, ten que agochar a esencia da paisaxe e do traballo, a través das variedades propias, coma o albarello, por exemplo, que se utiliza na adega Cividade.

Ao final do camiño, a nosa experiencia resúmese en buscar nos elementos da nosa identidade aqueles que nos permitan construír un mundo humano, facer do País Ribeirao un mundo onde desenvolver a nosa vida e amosarlles o noso "bon vivir" ao resto do mundo.

* Fermosas imaxes de Quino Vilas aquí.